ایران؛ خاستگاه ۸ هزار گونه گیاه دارویی بومی است

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان ایلام؛ دکتر شمس‌اله عسگری، با بیان اینکه یکی از ظرفیت‌های بالقوه و البته عظیم کشورمان که می‌تواند زمینه یک جهش اقتصادی را برای ایران فراهم و به‌تبع آن، منابع سرشار ارزی را نیز نصیب کشورمان کند، توسعه صنعت "گیاهان دارویی" است، اظهار کرد: ایران یکی از کشورهای منحصر به فرد در این زمینه است، چرا که تقریباً اکثر گونه‌های گیاهان دارویی دنیا در ایران امکان کشت و تولید دارند.

استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام با اشاره به اینکه زیست‌بوم ایران به‌ صورت طبیعی خاستگاه 8 هزار گونه گیاه دارویی بومی است، گفت: در حال حاضر حتی از یک‌صدم این ظرفیت عظیم و ملی که به‌ صورت خدادادی در اختیارمان قرار دارد استفاده نمی‌شود.

عسگری افزود: از سوی دیگر امروز بسیاری از کشورهایی که حتی از حداقل ظرفیت تولید گیاهان دارویی به‌صورت بالقوه برخوردار نبوده‌اند با حرکت به‌ سمت تولید صنعتی و فرآوری گیاهان دارویی، تبدیل به قطب تولید و صادرات این محصولات شده‌اند؛ نمونه بارز چنین کشورهایی، "آلمان" است که طی یک دهه اخیر با سرمایه‌گذاری هوشمندانه و حرکت در مسیر تولید و فرآوری گیاهان دارویی، تبدیل به یکی از قطب‌های اصلی صنعت گیاهان دارویی در سطح جهان شده است.

این مدرس دانشگاه گفت: تِرند مالی کشور آلمان از گیاهان دارویی در سال 2016 به مرز 60 میلیارد یورو رسید در حالی که درآمد کشور ما با وجود اقلیم و پتانسیل‌های لازم در زمینه طب سنتی و گیاهان دارویی، تنها از بخش نفتی 32 میلیارد یورو است! یعنی آلمان، دو برابر درآمد نفتی یک سال ایران فقط از طریق گیاهان دارویی درآمد داشته است.

وی با اشاره به اینکه استان ایلام با توجه به تنوع اقلیمی (میزان بارندگی و درجه حرارت) و شرایط توپوگرافی، از غنای رویشی خوبی برخوردار است، گفت: تعداد گونه‌های گیاهی استان بالغ بر هزار گونه است که از این تعداد حداقل 350 گونه به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده دارویی سنتی و یا ادویه‌ای قرار می‌گیرد و با وجود پتانسیل بالای استان درخصوص گیاهان دارویی، متأسفانه سهم استان در تولید گیاهان دارویی کشور بسیار ناچیز است و این موضوع به خوبی در آمار نامه‌های سالانه کشاورزی مشخص است.

عسگری به راهکارهای توانمندسازی فعالان حوزه گیاهان دارویی اشاره کرد و گفت: تلاش برای حل مسایل و مشکلات  تولید زراعی، فرآوری و اقتصاد و بازرگانی گیاهان دارویی با استفاده از هماهنگ‌سازی دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط، اختصاص اراضی مورد نیاز در قالب طرح‌های مدون به‌ویژه جهت تغییر شیوه معیشت برای دامداران مازاد متکی به مرتع در برنامه‌های تعادل دام و مرتع، اضافه نمودن موضوع گیاهان دارویی در جمع‌بندی‌های الف و ب طرح طوبی و برخورداری سازماندهی گیاهان دارویی از اهرم‌های واگذاری زمین و حمایت‌های تسهیلاتی این طرح با اولویت ویژه، ساماندهی تهیه و اجرای طرح‌های بهره‌برداری از محصولات فرعی جنگل و مرتعی در راستای نتایج و نقطه ‌نظرات فنی و دستاوردهای بخش تحقیق و لزوم ترویج یافته‌های تحقیقاتی به ویژه از جهت میزان و مکانیزم‌های برداشت برای مجریان این طرح‌ها جهت حفظ پایداری تولید از جمله این راهکارها است.

وی افزود: تهیه و اجرای طرح‌های احداث و مدیریت ذخیره‌گاه‌های ژنتیک گیاهان دارویی مشترک، اختصاص عرصه‌های مستعد به کشت گیاهان زراعی، تمرکز حمایت‌های تسهیلاتی و تأمین به موقع نهاده‌ها، هدایت فنی و نظارت مستمر، آموزش و ترویج گیاهان دارویی برای مجریان، زارعین و ... انتقال یافته‌های تحقیقاتی، ایجاد فرهنگ مناسب جهت تولید و مصرف، شناسایی علمی گونه‌های دارویی، معطر و صنعتی و تعیین مواد مؤثره آنها با توجه به شرایط اکولوژیک رشد،  بررسی تأثیر شرایط محیطی بر روی کمیت و کیفیت گیاهان دارویی شاخص در گیاهان دارویی، تحقیقات جامع در ارتباط با ازدیاد و تکثیر بذر و نهال گیاهان دارویی از دیگر راهکارهای تونمندسازی فعالان  این حوزه است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به نقش مراکز رشد، نوآوری و شتابدهی در توسعه فناوری‌های جدید در حوزه گیاهان دارویی گفت: در صورت شناسایی و حمایت همه جانبه از فعالان این حوزه و حمایت از ایده‌های فناورانه جدید و تکنولوژی روز، قطعا می‌توان انتظار جهش زیادی در تولید محصولات هم از نظر کمی و هم کیفی داشت.

عسگری با اشاره به تأثیر خدمات و برنامه‌های آموزشی مرکز نوآوری و شتابدهی جوانان استان ایلام در توانمند‌سازی جوانان خلاق و ایده‌پرداز گفت: بدون شک آموزش‌های مؤثر و نافذ از طریق کلاس‌های آموزشی فشرده حضوری یا وبیناری، برگزاری کارگاه‌های تخصصی و انتقال تجارب ارزشمند و موفق، می‌تواند از ابزارهای مهم در توانمندسازی جوانان استان به شمار آید.

وی ارتباط بین صنعت و دانشگاه برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در کشور را مؤثر دانست و گفت: به نظر می‌رسد ابتدایی ترین راه حل، راه اندازی سیستمی مانند "طرح کاد" در دوره دبیرستان در سال‌های گذشته نه چندان دور، می‌تواند ارتباط دانشگاه و صنعت را تقویت و تکمیل کند؛ به این معنی که دانشجویان در دوران تحصیل، با توجه به رشته تحصیلی خود در واحدهای مختلف صنعتی، کشاورزی، بهداشتی و ... مشغول به کار شده و با مسایل و مشکلات حوزه کاری از نزدیک آشنا شوند تا در آینده بتوانند بیشترین بازدهی و درآمدزایی را داشته باشند.

استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام با بیان اینکه پیشرفت فناوری تنها به کارکرد داخلی صنایع وابسته نبوده و متأثر از تعامل و روابط متقابل بنگاه ها با دانشگاه‌ها و سازمان های مرتبط دیگر است، تصریح کرد: در اقتصاد مبتنی بر دانش، همکاری سه رکن اساسی یعنی دانشگاه ها و سازمان‌های آموزش، تحقیق و توسعه، بخش صنعت و دولت به‌ منظور توسعه فناوری، لازم و ضروری است.